Gelderland

Gelderland heeft een bruisende koffiesector die geschiedenis, vakmanschap en duurzaamheid samenbrengt. Provinciale steden zoals Arnhem, Nijmegen en Zutphen staan vol met cafés waar gesprek, cultuur en espresso hand in hand gaan. Dankzij eeuwen aan handelsgeest en recente innovaties blijft de regio meelopen in nationale koffietrends. Deze blik op het landschap schetst de oorsprong, de drijvende krachten en de toekomst van koffie in Gelderland.

Koffie kwam in de 17e eeuw via Amsterdam naar Nederland en bereikte al snel ook Gelderland. Tegen de 18e eeuw maakten lokale koffiehuizen deel uit van het dagelijkse straatbeeld en boden ruimte voor handel, politiek en ontmoeting. In Zutphen startte De Pelikaan in 1816 als kruidenierszaak, maar groeide vanaf 1920 uit tot een toegewijde koffie‑ en theespecialist met een moderne elektrische brander. Hun succes liet zien hoe vroeg vakmanschap wortel schoot in de provincie.

Arnhem kreeg in 1870 het Oranje Koffiehuis, tot op vandaag bekend als de oudste café‑woonkamer van de stad. Negen jaar later zag Koffiebranderij Peeze het levenslicht in Hengelo (Gld) en verhuisde later naar Arnhem. In de jaren vijftig stuurde Peeze zelfs familie naar Italië om espressoroosteren te leren, waardoor de eerste Nederlandse espressobar in Amsterdam hun bonen gebruikte. Zo gaf een Gelderse brander het startschot voor de moderne espresso‑cultuur.

• Peeze (Arnhem), opgericht in 1879, levert landelijk 100 % gecertificeerde, klimaatneutrale blends voor horeca en kantoren.
• Hesselink Koffie (Winterswijk) gebruikt 850 zonnepanelen, herwint warmte en steunt boeren via een eigen stichting.
• De Pelikaan (Zutphen) bedient ruim 7 000 vaste klanten en verstuurt familierecepten uit 1920 nog steeds per post.
• Blommers Coffee Roasters (Nijmegen) focust op transparante herkomst, microlots en trainingen voor thuisbarista’s.
• Opkomende microbranders zoals Van Rossum’s Koffie en TUKA verkennen directe handel en agroforestry voor nichemarkten.

In 2002 organiseerde Peeze de eerste Nationale Barista Kampioenschappen, een wedstrijd die latte‑art en espresso vakmanschap nationaal op de kaart zette. Arnhemse cafés fungeren tijdens het Café Theater Festival als podia voor muziek en toneel, wat koffie drinken verbindt met cultuur. Informele “Coffee Mornings” van Arnhem Together laten maand na maand zien hoe een simpel bakkie nieuwkomers en buurtgenoten bij elkaar brengt. In Nijmegen creëren pop‑ups en blokfeesten met gratis cold brew een laagdrempelige festivalsfeer in de straat. Zelfs tijdens Koningsdag duiken mobiele espressokarren op, zodat feestgangers nooit zonder vers brouwsel staan.

Nederlanders drinken gemiddeld 150 liter koffie per persoon per jaar, en Gelderlanders vormen daarop geen uitzondering. De traditionele filterpot heeft plaatsgemaakt voor volautomaten en espressomachines die bonen vers vermalen voor meer smaak. Waar vroeger zwart de norm was, vragen gasten nu net zo makkelijk om cappuccino na het avondeten, een gewoonte die in Italië opgetrokken wenkbrauwen oplevert maar hier geliefd blijft.

Variatie staat centraal: van klassieke koffie verkeerd tot ijskoude latte met witte chocolade. Specialty bars als Prüt (Arnhem) en PUCK (Nijmegen) serveren single‑origin filterkoffie, waardoor jongere generaties bewust kiezen voor smaaknuance. Tegelijk groeit de vraag naar ethische bonen; TUKA werd door Fairtrade Nederland geroemd als een van de eerlijkste merken dankzij agroforestry en sociale impact bij het verpakken.

Arnhemse pionier Peeze introduceerde in 2013 het eerste Fairtrade én klimaatneutrale pakket koffie in Nederland. Sinds 2015 brandt de roastery volledig CO₂‑neutraal met warmteterugwinning en windenergie, waardoor elke kop een minimale voetafdruk heeft. Dit voorbeeld inspireert branchegenoten binnen en buiten de provincie.

Hesselink verpakt zijn bonen in recyclebare monofilm en geeft koffiedik een nieuw leven via RotterZwam en Unwaste, die respectievelijk paddenstoelen en zeep produceren. In Nijmegen verwerkt Versfabriek jaarlijks 15 000 kilo ingezameld koffiedik tot oesterzwammen voor lokale restaurants, een prachtig voorbeeld van circulaire economie.

De koffiesector in Gelderland toont hoe traditie en vooruitgang elkaar versterken. Historische cafés, innovatieve branders en ambitieuze duurzame projecten houden de regio in beweging. Zo blijft elke slok niet alleen lekker, maar ook een verhaal van vakmanschap en verantwoordelijkheid. Volgende keer dat een vers kopje dampend voor je staat, denk dan aan de reis die het in Gelderland heeft afgelegd.